Sagu-sözlü dönem

SÖZLÜ DÖNEM TÜRK EDEBİYATI


SAGU


İslamiyet öncesi dönem Türk kültüründe önemli bir yari olan cenaze merasimlerinde dönemin ozanları ölen kişinin kahramanlıklarını, iyliklerini anlatan şiirler söylerlerdi. İşte İslamiyet öncesi döneminde yuğ adı verilen cenaze törenlerinde söylenen bu şiirlere "sagu" adı verilir. Sagu halk şiirinde "ağıt", divan şiirinde ise "mersiye" adını almıştır.

Saguları, ölen kişiler için yapılan dualar olarak da düşünmek mümkündür. Ölen kişinin iyi tarafları anlatılarak Tanrı tarafından iyi bir insan olarak algılanması amaçlanmıştır.

Hece ölçüsüyle söylenen sagular, tıpkı koşuklar gibi düz kafiye (aaaa/bbba/ccca/-aaab/cccb/dddb) ile söylenir. Kültürümüze ait sagu örneklerini Kaşgarlı Mahmut'un Divan ü Lugati't-Türk adlı eserinde bulmamız mümkündür.

Günümüze kadar gelmiş olan Alp Er Tunga sagusu Türklerin milli kahramanı olan Alp Er Tunga'nın ölümünden duyulan büyük acıyı anlatmaktadır.

Alp Er Tunga Sagusu

Özgün hali


Alp Er Tunga öldi mü?
Isız ajun kaldı mu?
Ödlek öçin aldı mu?
Emdi yürek yırtılur.


Ödlek yarağı içine aldun mi?
Oğrun tuzağ uzattı
Begler begin azıttı
Kaçsa kah kurtulur?


Begler atın urgurup
Kadgu anı turgurup
Mengzi yüzi sargarup.
Korkum angar türtülür.


Uluşıp eren börleyü'
Yırtıp yaka urlayu
Sıkrıp üni yırlayu
Sığtap közi örtülür.


Könglüm için ötedi.
Yitmiş yaşıg kartadı
Kiçmiş ödig irtedi
Tün kün kiçip irtelür

***********************************

Günümüz Türkçesiyle


Alp Er Tunga öldü mü?
Kötü dünya kaldı mı?
Felek öcünü aldı mı?
Şimdi yürek yırtılır.


Feleğin silahı hazır
Gizli tuzak kurdurur
Beyler beyini vurdurur
Kaçsa nasıl kurtulur?


Beyler atlarını yorup
Kaygıdan çaresiz durup
Beti benzi sararıp
Sarı safrana döndüler.


Erler kurt gibi hıçkırdı
Yaka bağır yırtıp durdu
Acı ağıtlar çığırdı
Yaş akar gözler kurur.


Gönlüm içinden yandı.
Yetmiş yaşa dayandı
Geçmiş zamanı andı.
Geçen günler nerdedir?